KAN UYUŞMAZLIĞI

Toplumumuzda en çok bilinen fakat "doğrunun" kavram kargaşası nedeniyle bilinme oranı kadar yüksek olmadığı bir olgudur. Herkesin kan uyuşmazlığından (Rh uyuşmazlığı) haberi vardır. Ama tanımlaması gerektiği zaman kendine göre yorum yapmaktadır.

Rh uygunsuzluğu, Rh- (Negatif) olan bir kadın, Rh+ (Pozitif) bir bebeğe sahip olduğunda ortaya çıkmaktadır. Bu basit tanımda görüldüğü gibi annenin Rh faktörünün mutlaka (-) olması gerekmektedir. Baba ise Rh (+) olmalıdır. Baba da Rh (-) ise çocuklar kesin Rh (-) olacağı için Rh kan uyuşmazlığı sorunu ortaya çıkmamaktadır. Kabaca bu tanımı yaptıktan sonra Rh faktörünü detaylandırarak inceleyelim.

Kan grupları temel olarak A ve B adı verilen iki grubun varlığı ya da yokluğuna göre belirlenir. Yalnızca A, yalnızca B, her ikisi birden veya hiç birinin varlığı şeklinde dört grup olasıdır (A, B, AB, O). Ardından Rh faktörünün varlığı ve yokluğuna göre de alt sınıflara ayrılır. İnsanların yaklaşık %85' inde Rhesus faktörü mevcuttur ve Rh(+) olarak adlandırılır.

Rhesus faktörü 3 çift genden oluşmaktadır. Cc, Dd, Ee şeklinde gösterilebilir. Bunların en önemlisi D'dir. D'nin varlığı Rh(+), D'nin yokluğu Rh(-) oluşumu belirler. Kromozom çiftleri anne-babadan Mendel kanunlarına göre çocuğa geçerler. DD ise homozigot Rh(+), Dd ise heterozigot Rh(+), dd ise Rh(-)'liğinden söz edilir. Rh(-)'liği mutlaka homozigottur (dd). Baba Rh(+)'liği homozigot ise çocuklar mutlaka Rh(+) olurlar. Baba Rh(+)'liği heterozigot (Dd) ise %50 çocuk Rh(+), %50 Rh(-) çocuk olma şansı vardır.

Rh(-) bir annenin, Rh(+) bir çocuk eritrositi ile sensibilize olabilmesi (duyarlılaşması) için, anne kan dolaşımına çocuk eritrositlerinin yeteri kadar karışması gerekmektedir. Normal doğumlarda anne kanına bir miktar (yaklaşık 1 ml.) fetal kan geçtiği saptanmıştır. Bu kan miktarı; forseps, sezaryen, elle halas (plasentanın elle alınması), plasentanın ayrılma sorunları, ablasyo plasenta, vb. durumlarda daha da artmaktadır.